To… χρώμα του χρήματος στον παιδικό μικρόκοσμο είναι πάντα λαμπερό και άφθαρτο. Πρακτικά, τα παιδιά μαθαίνουν στην αρχή της σχολικής ηλικίας τους να ξεχωρίζουν τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα, να μετρούν, να κάνουν συναλλαγές, να παίρνουν τα σωστά ρέστα. Αυτό που δεν φαίνεται όμως να μαθαίνουν πλέον εύκολα, ανεξαρτήτως ηλικίας, είναι ότι τα χρήματα δεν τα «γεννάει» το πορτοφόλι του μπαμπά ή της μαμάς ούτε και ο κουμπαράς που έχουν στο δωμάτιό του.

Προϋπόθεση για να αποκτήσουν τα παιδιά μια υγιή σχέση με το χρήμα είναι να έχουν ξεκαθαρίσει οι γονείς τους τη δική τους προσωπική στάση απέναντι σε αυτό. Να μην αρκούνται σε παρατηρήσεις γενικού τύπου ότι «το χρήμα δεν φέρνει την ευτυχία» και ταυτόχρονα η δική τους η καθημερινότητα να περιστρέφεται γύρω από τις δυσκολίες που επιφέρει η έλλειψη χρήματος.

Το χαρτζιλίκι μπορεί να αποτελέσει μεγάλο μάθημα για τα παιδιά και να θέσει τις βάσεις για μια σωστή διαχείριση και στην ενήλικη ζωή τους. Με το χαρτζιλίκι το παιδί κατ’ αρχάς αποκτά μια πρώτη αντίληψη της αυτονομίας του. Αποκτά υπευθυνότητα και μαθαίνει να διαχειρίζεται το ποσό που διαθέτει. Καταλαβαίνει, αργά ή γρήγορα, ότι πρέπει να βάζει ένα μέτρο στις αγορές του και αρχίζει να αναπτύσσει την οικονομική σκέψη του.           

Από ποια ηλικία μπορούν τα παιδιά να κρατήσουν το δικό τους χαρτζιλίκι;

Η ηλικία εξαρτάται από τον βαθμό ωριμότητας κάθε παιδιού. Σε γενικές γραμμές, από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού το παιδί είναι σε θέση να διαχειρίζεται το χαρτζιλίκι του. Μπορεί να έχει ένα μικρό ποσό για να αγοράζει κολατσιό από το κυλικείο ή για να μαζεύει κάρτες για τη συλλογή του. Στα έξι – επτά χρόνια τους τα περισσότερα παιδιά αρχίζουν πια να καταλαβαίνουν ότι μερικά αντικείμενα κοστίζουν περισσότερο από τα άλλα. Τα παραδείγματα εδώ από την καθημερινότητα είναι πολλά και μπορούν να βοηθήσουν ώστε να γίνεται όλο και πιο καθαρή η εικόνα του χρήματος στα παιδικά μάτια, όπως μέσα από τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ, την αγορά ενός βιβλίου, την επίσκεψη σε ένα κατάστημα κ.ο.κ. Στα επτά – οκτώ χρόνια τους κατανοούν την αναλογία που υπάρχει ανάμεσα στις τιμές των προϊόντων και την αξία των νομισμάτων. Μέχρι τα εννιά χρόνια έχουν μάθει να μετρούν πολύ καλά, να υπολογίζουν, να αισθάνονται σίγουρα με τα ρέστα και τις συναλλαγές.

Από τη θεωρία στην πράξη

Αφού εκτιμήσετε την ωριμότητα του παιδιού και αποφασίσετε ότι το timing είναι καλό για να αποκτήσει το πρώτο του χαρτζιλίκι, πρέπει να βάλετε και κάποιο πλαίσιο σε ό,τι αφορά το ποσό, τη συχνότητα, το εύρος των κινήσεών του. Καλό είναι να καθορίσετε το ποσό που θα του καταβάλλετε σε τακτά χρονικά διαστήματα, κάθε εβδομάδα, ή κάθε 15 ημέρες, ή συχνότερα. Όσο μεγαλώνει βεβαίως το παιδί, θα διαπραγματεύεστε εκ νέου τη συμφωνία σας, καθώς το χαρτζιλίκι θα χρειάζεται να καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες του.

Αναλόγως, θα χρειαστεί να είστε ως γονείς ευέλικτοι και να έχετε εξετάσει όλα τα ενδεχόμενα σε ό,τι αφορά τη διαχείριση που θα κάνει το παιδί. Είναι σφόδρα πιθανό το παιδί το πρώτο διάστημα να ξοδεύει όλο το χαρτζιλίκι της εβδομάδας μέσα σε μία ημέρα ή/και σε πράγματα που δεν είναι απαραίτητα. Η συμβουλή της ειδικού είναι ότι πρέπει να παραμείνετε σταθεροί στη συμφωνία σας, να μη σπεύσετε να του δώσετε άλλο χαρτζιλίκι επειδή το ξόδεψε. Χρειάζεται να το συζητήσετε μαζί του, να καταλάβει ότι οφείλει να είναι πιο προσεκτικό στις επιλογές του και τις αποφάσεις του. Αναλόγως, πολλή υπομονή πρέπει να διαθέσετε και στην περίπτωση που το παιδί φαίνεται ότι έχει τρύπια τσέπη. Ένα σπάταλο παιδί χρειάζεται πολλή συζήτηση, όχι αναπλήρωση των χρημάτων που ξοδεύει ασύστολα, ανάλογα με τη συχνότητα της σπατάλης ενδεχομένως και κάποια επίπτωση. Μπορείτε επίσης να σταθείτε στο πλευρό του βάζοντάς του έναν στόχο. Για παράδειγμα, του λέμε ότι αν μαζέψεις ένα ποσό, θα σε βοηθήσω κι εγώ να αγοράσεις κάτι.

Τι θα πρέπει να αποφεύγετε;

• Να δίνετε στο παιδί χρήματα ως ανταμοιβή επειδή πήρε καλούς βαθμούς ή για να φέρει εις πέρας κάποια υποχρέωσή του στο σχολείο ή στο σπίτι. Δίνετε ιδιαίτερα αρνητικό μήνυμα, καθώς δημιουργείτε την εντύπωση ότι όλα έχουν μια τιμή και ότι το χρήμα αποζημιώνει τα πάντα.
• Να του κόβετε το χαρτζιλίκι επειδή έκανε κάτι που δεν σας άρεσε, π.χ. δεν διάβασε ή έκανε μια ζημιά. Το μήνυμα είναι κι εδώ στρεβλό ότι το χαρτζιλίκι γίνεται μέσο τιμωρίας, όμως το χαρτζιλίκι είναι μόνο μέσο εκπαίδευσης και διαχείρισης του χρήματος.
• Να λέτε στο παιδί «δικά σου είναι αυτά τα χρήματα, μπορείς να τα ξοδέψεις όπως θέλεις», διότι το παιδί δεν έχει πάντα το σωστό κριτήριο για να επιλέξει αυτό που πραγματικά θέλει.
• Να κάνετε σύγκριση με άλλες οικογένειες που έχουν περισσότερα χρήματα από εσάς και να σχολιάζετε τι έχουν αποκτήσει, π.χ. καινούργιο αυτοκίνητο ή τον τρόπο ζωής τους, όπως διακοπές σε εντυπωσιακά μέρη.
• Να προσφέρετε συνεχώς χρήματα στο παιδί, ενδεχομένως και από το υστέρημά σας, θεωρώντας ότι έτσι αναπληρώνετε τις στερήσεις που βιώσατε ως παιδιά. Μπορεί να είναι λυτρωτικό για σας, αλλά δεν βοηθά το παιδί να μάθει να εκτιμά και να προσπαθεί.